Đạo diễn Hoàng Dũng "Tôi tiếc & nếu tôi có hơn 15 phút để kể..."

Có những người ra đi, để lại khoảng trống.

Có những người ra đi, để lại một di sản.

Nhưng có những người – khi ra đi – lại để lại một câu chuyện cần phải được kể…

Hơn một năm sau hai bộ phim tài liệu ngắn được thực hiện cho Tập đoàn Nam Cường và Tập đoàn DIC, tôi – Hoàng Dũng, đạo diễn kiêm người sáng lập ColorMedia –vẫn nhớ như in cảm xúc khi ngồi dựng những phiên bản đầu tiên của những bộ phim này.

Tôi may mắn – và tự hào – được là người kể lại hai cuộc đời:

• Doanh nhân Trần Văn Cường, người sáng lập Tập đoàn Nam Cường
• Doanh nhân Nguyễn Thiện Tuấn, Chủ tịch sáng lập Tập đoàn DIC Group

Câu chuyện dưới đây không chỉ là hành trình làm phim, mà còn là hành trình của chính tôi – để hiểu, để biết ơn, để học được nhiều điều từ những con người đặc biệt ấy.

Bộ phim về cố doanh nhân Trần Văn Cường

Mọi chuyện bắt đầu từ một lời mời giản dị nhưng đầy trang trọng: thực hiện bộ phim nhân dịp kỷ niệm 40 năm thành lập Tập đoàn Nam Cường. Khi ekip ColorMedia đến buổi họp đầu tiên, không ai nghĩ rằng những câu chuyện được kể sẽ để lại dư âm đến vậy.

Bác Cường – người sáng lập tập đoàn – sinh ra trong một gia đình sống bằng nghề thuyền chài. Tuổi thơ lênh đênh trên sông nước đã để lại trong ông một khả năng quan sát, một trực giác quy hoạch đô thị lạ lùng. Những dự án do ông quy hoạch không đơn thuần là những khu nhà, mà là không gian sống – nơi con người và thiên nhiên cùng tồn tại trong sự hài hòa. Có thể ai đó không tin vào khái niệm "quy hoạch có linh hồn", nhưng chỉ cần đến TheSpark, khu đô thị ở Dương Nội – nơi Hoàng Dũng từng sinh sống – sẽ thấy điều ấy có thật.

Khi lắng nghe cô – vợ của bác Cường – kể về ông, từ những chi tiết nhỏ như thói quen đi bộ, cách ông nhìn một mảnh đất, đến ánh mắt mỗi lần nói về tương lai của Nam Cường, cả ekip như cảm nhận được sự hiện diện của bác Cường trong từng khuôn hình. Không cần ai gượng ép, những người xung quanh bác Cường đều nhắc đến ông bằng sự kính trọng và thương yêu. Chính điều đó đã tạo nên xương sống cảm xúc cho bộ phim.

Từ Hà Nội với các công trình tiêu biểu, tới Hải Phòng – nơi họ gặp nhau và nên duyên, đến Nam Định – quê hương khởi nghiệp, và Ninh Bình – nơi lưu giữ ký ức thời tuổi trẻ, mỗi địa điểm đều đưa ekip đến gần hơn với một con người đã sống trọn vẹn với khát vọng của mình. Dù thời lượng chỉ vỏn vẹn 15 phút, bộ phim vẫn đủ để chạm vào cảm xúc của người xem và gợi nhắc một hành trình 40 năm đầy tự hào.

Cố chủ tịch Nguyễn Thiện Tuấn & những ước mong dang dở

Nếu bác Cường mang đến cảm xúc về một người kiến thiết bằng sự tĩnh lặng, thì bác Nguyễn Thiện Tuấn lại là hình ảnh của một người tiên phong – dấn thân, quyết liệt, và nhiều khi đơn độc trong tầm nhìn của chính mình.

Khi bắt tay thực hiện bộ phim tài liệu về cuộc đời của bác Tuấn, tên phim được đặt là "Một đời dựng xây". Đó không chỉ là một cái tên, mà là sự khẳng định cho hành trình của một người đàn ông bắt đầu từ vùng quê nghèo ở Thanh Hóa, trở thành giám đốc trẻ nhất Bộ Xây dựng, và là người đặt nền móng cho Tập đoàn DIC với những dự án quy mô tại Vũng Tàu.

Có lẽ, điều khiến chúng tôi nhớ mãi không phải là những bối cảnh quay hay lượng tài liệu khổng lồ, mà chính là cảm giác lần nào họp ekip cũng như được tiếp thêm cảm hứng. 5 cuộc phỏng vấn với các lãnh đạo từng làm việc với bác Tuấn, hàng loạt lần thảo luận cùng team truyền thông Tập đoàn DIC, mỗi buổi đều như một lớp học về tư duy chiến lược, về sự kiên định và lòng nhân hậu.

Người như bác Tuấn, không dễ gặp lại lần thứ hai. Từ việc tiếp quản một nhà nghỉ của Bộ Xây dựng và biến nó thành khách sạn đắt khách ở Vũng Tàu, đến tư duy biến đổi mô hình, đặt nền móng cho khu đô thị kiểu mẫu Chí Linh – ông không chỉ nhìn xa mà còn làm đến nơi đến chốn. Câu chuyện về bác không chỉ được kể bằng những công trình, mà còn bởi sự yêu quý của cả bà bán vé số nơi thành phố biển – một chi tiết nhỏ nhưng đầy ám ảnh.

Có những đoạn phim không thể lên hình, nhưng mãi ở trong tim.

Cả hai bộ phim – “40 năm Tập đoàn Nam Cường” và “Một đời dựng xây” của DIC Group – đều được thực hiện trong khuôn khổ các sự kiện kỷ niệm trọng đại của doanh nghiệp. Điều đó đồng nghĩa với việc thời lượng phim, nhịp kể, và cả thông điệp phải rất gọn ghẽ, vừa đủ, không quá ủy mị – nhưng vẫn đầy xúc cảm.

Tôi từng ghi chép hàng chục câu chuyện đời từ những người từng đồng hành với bác Cường và bác Tuấn. Những kỷ niệm vụn vặt – những bữa nhậu cùng anh em, những lần đẩy ghe thuyền vào vũng sình lầy, những lần đứng trên tầng cao nhìn xuống công trình còn ngổn ngang… Những điều tưởng nhỏ ấy lại khiến người ta rưng rưng khi kể lại, nhưng không phải câu chuyện nào cũng có thể đưa vào phim. Và đó là một trong những điều khiến tôi day dứt nhất.

Cảnh không lên sóng, nhưng nước mắt rơi ở phòng dựng

Tôi nhớ một cảnh đặc biệt – khi dựng phần cuối phim bác Trần Văn Cường, cả ekip ngồi lặng lẽ. Cảnh ấy trong lần dựng đầu tiên, hình ảnh ví von người thuyền trưởng giữa dông bão đã phải buông bánh lái - hình ảnh bánh lái xoay tròn trong tiếc thương. Không ai nói gì, nhưng mọi người đều tự động dừng tay.

Còn phim về bác Tuấn – một đoạn hậu kỳ quay lại buổi phỏng vấn một chị phụ trách công đoàn, 1 chị tài chính đi cùng bác từ những ngày đầu. Khi nhắc về bác Tuấn, những giọt nước mắt qua cặp kính cận khiến những người ngồi trước chị cũng nghẹn ngào. “Bác nói, bác còn nhiều điều muốn làm nhưng thời gian còn quá ngắn ngủi.” Câu đó không đưa vào phim – nhưng chúng tôi vẫn lưu lại. Một ngày nào đó, có thể sẽ là chất liệu quý để kể dài hơn.

Tái hiện lại một con người đã khuất – khó nhất không phải là gương mặt.

Thử hình dung: làm một bộ phim về doanh nhân đã mất, trong khi công chúng và nội bộ công ty đều quá yêu quý, kỳ vọng rất cao. Vậy mà đạo diễn lại phải… tìm người đóng chính vai bác ấy.

Không dễ chút nào.

Với bác Cường – Nam Cường Group – chúng tôi casting hàng trăm gương mặt. Sau đó hóa trang, phục trang, quay test để có thể hiện lên được hình ảnh một người đàn ông từng lăn lộn với sông nước, nhưng rồi lại bước vào thế giới của quy hoạch, đô thị, tầm nhìn hàng chục năm.

Còn bác Tuấn – DIC – là người rất kỷ luật, chỉn chu và có sức hút tự nhiên. Bác từng là giám đốc trẻ nhất Bộ Xây dựng. Làm sao để người diễn viên có thể bước đi, ngẩng đầu, ánh mắt… sao cho giống tinh thần đó? Chúng tôi đã phải dựng đi dựng lại rất nhiều lần. Và cuối cùng, là chọn ánh sáng, nhạc nền, giọng kể để thay thế biểu cảm không lời.

"Cái khó nhất khi làm phim về một doanh nhân đã khuất không chỉ khó là phải dựng lại ngoại hình – mà là làm sao để người ta thấy lại linh hồn của họ qua từng khuôn hình."

Một bộ phim có giữ được linh hồn một thương hiệu?

Câu trả lời của tôi là: không chỉ giữ – mà còn truyền.

Một bộ phim nếu kể đúng, chạm đúng, thì nó như một mạch máu – chảy trong cơ thể của những người kế thừa. Dù là cháu nội, con trai, hay thế hệ lãnh đạo kế nhiệm – họ sẽ được “truyền năng lượng” mỗi khi xem lại. Họ sẽ thấy: “Ồ, ông mình, bố mình, người sáng lập công ty này – từng khởi đầu như thế.”

Và tôi tin, nếu làm đúng, một bộ phim 15 phút có thể sống mãi – vì nó không chỉ ghi lại quá khứ, mà truyền tinh thần cho tương lai.

Phim doanh nhân có giống làm phim quảng cáo không?

Khác rất nhiều.

Với một TVC hay clip viral, chúng ta cần gây ấn tượng nhanh, tạo điểm nhấn thị giác, kêu gọi hành động. Mọi thứ phải nhanh, mạnh, đôi khi “đánh lừa” cảm xúc một chút.

Còn phim doanh nhân – đặc biệt là dạng hồi tưởng, kể về một hành trình – không thể làm vậy. Ở đây, sự tôn trọng là yếu tố sống còn. Tôn trọng sự thật. Tôn trọng cảm xúc. Tôn trọng cả những điều không thể nói ra.

Nó giống như công tác tư tưởng – chứ không đơn thuần là sản phẩm truyền thông. Khi làm phim, chúng tôi luôn tự hỏi: “Bộ phim này sẽ được chiếu ở đâu? Những ai sẽ xem? Và nếu người được nhắc đến còn sống, họ có mỉm cười không?”

Nếu được làm lại – tôi vẫn muốn làm dài hơn.

Cả hai bộ phim đều khiến tôi… tiếc.

Tiếc vì chưa thể kể thêm nhiều câu chuyện chúng tôi được nghe - tìm hiểu sau hậu trường. Tiếc vì chưa có đủ thời lượng để người xem cảm nhận được tầm vóc thật sự của hai vị doanh nhân này. Nếu được làm lại, tôi mong có thêm thời gian – để kể đúng nhịp sống hơn. Nhưng tôi không tiếc vì đã làm.

Bởi sau mỗi buổi chiếu – dù là hội trường 1000 người hay buổi họp nội bộ – tôi đều thấy ánh mắt rưng rưng, những cái nắm tay siết chặt, những cái ôm giữa đồng nghiệp lâu năm… Cảm xúc đó là thật.

Còn ai xứng đáng được kể không?

Tôi tin còn rất nhiều.

Doanh nhân Việt – không chỉ là những người giàu có. Họ là thế hệ đi qua thời bao cấp, vượt khó, đứng lên, khởi nghiệp từ số 0. Nhiều người không học trường lớn, không có xuất phát điểm vàng, nhưng có ý chí thép, tinh thần cống hiến bền bỉ. Những câu chuyện ấy – nếu không kể lại – rồi sẽ trôi mất. Nhưng nếu được kể, được ghi lại bằng ngôn ngữ điện ảnh, bằng sự trân trọng – thì chúng sẽ trở thành bài học, nguồn cảm hứng cho hàng ngàn thế hệ doanh nhân trẻ sau này.

Tôi – đạo diễn kể chuyện của doanh nhân

Tôi không phải người viết tiểu sử. Tôi không phải nhà báo. Tôi chỉ là một đạo diễn yêu thích những câu chuyện thật – đặc biệt là những câu chuyện về tinh thần khởi nghiệp, về lý tưởng sống, về khát vọng kiến tạo.

Với tôi, làm phim doanh nhân không chỉ là ghi lại cuộc đời họ – mà còn là cách tôi học, tôi chiêm nghiệm, và tôi kể lại để truyền cảm hứng.

Vì tôi tin – một dân tộc mạnh không chỉ vì có nhiều doanh nghiệp lớn, mà vì có nhiều câu chuyện đẹp được gìn giữ, kể lại và truyền đi.

Và nếu bạn đang đọc đến đây…

Có thể bạn đang là một người con, một người đồng nghiệp, một người kế thừa trong một tập đoàn, một doanh nghiệp gia đình. Có thể bạn đang nghĩ: “Liệu có đáng để làm một bộ phim kể lại hành trình của cha, của người sáng lập công ty này?”

Câu trả lời của tôi là: Rất đáng.

Vì khi bạn bắt đầu kể, bạn sẽ thấy không chỉ là một bộ phim – mà là cả một hành trình tìm lại giá trị, nuôi lại tinh thần, và truyền tiếp niềm tin. Thông qua bài viết tôi xin được gửi lời cảm ơn tới toàn bộ thành viên ekip sản xuất 02 bộ phim này, các bạn biên tập, quay phim, sản xuất, các bạn trong tổ họa sỹ, casting, hóa trang - makeup đã hết mình cùng 02 dự án tự hào này.

ColorMedia. Tự hào là người kể chuyện về những con người kiến tạo Việt Nam. — Hoàng Dũng, Đạo diễn